O πατέρας, μέσω της αλληλεπίδρασής του με το παιδί, διαδραματίζει ένα μοναδικό ρόλο στην ψυχική υγεία και στην προσωπικότητα του παιδιού σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του. Η σχέση που διαμορφώνει με το παιδί είναι εξίσου σημαντική με αυτή της μητέρας και η ενεργής παρουσία και των δύο στη ζωή του παιδιού επηρεάζει την ψυχολογική του ανάπτυξη.
Η εμπλοκή του πατέρα ξεκινά ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης. Η συναισθηματική υποστήριξη του πατέρα στη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τους πρώτους μήνες μετά τη γέννηση του παιδιού, συμβάλει στη διαμόρφωση θετικών σχέσεων μεταξύ του ζευγαριού και κατ’ επέκταση μεταξύ γονέων και παιδιού. Παιδιά των οποίων οι πατέρες συμμετέχουν ενεργά στην ανατροφή τους από τη βρεφική ηλικία, είναι πιο πιθανό να νιώθουν συναισθηματικά ασφαλή και να έχουν περισσότερη σιγουριά και αυτοπεποίθηση να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους, δημιουργώντας καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις στο μέλλον.
Η στοργική σχέση μεταξύ πατέρα και μωρού τροφοδοτείται από μικρές χειρονομίες όπως το κράτημα του μωρού για να κοιμηθεί, το μπάνιο, η αλλαγή της πάνας, ένα τραγούδι, μία βόλτα, η άμεση ανταπόκριση στο κλάμα του. Το μωρό συνδέει τη μυρωδιά και τη φωνή του πατέρα με στιγμές που προσφέρουν παρηγοριά και ασφάλεια.
Μέσα από το παιχνίδι με τον πατέρα το παιδί αποκτά κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες. Ο τρόπος που οι πατέρες παίζουν με το παιδί τους φαίνεται να είναι διαφορετικός και το παιχνίδι τους είναι περισσότερο σωματικό σε σχέση με αυτό των μητέρων. Έτσι στην παιδική ηλικία, ένας πατέρας μπορεί να παίζει παιχνίδια με ανατροπές και χωρίς κανόνες, όπως ανυψώσεις, γαργαλητά και πηδήματα. Το θορυβώδες παιχνίδι του πατέρα διευκολύνει τη μάθηση των συναισθημάτων. Ένας πατέρας που σηκώνει το παιδί του ψηλά σαν αεροπλανάκι, το κάνει να αισθάνεται συγκίνηση και το μαθαίνει να διασκεδάζει μέσα σε μικρό, ελεγχόμενο φόβο. Τέτοιου είδους παιχνίδια μαθαίνουν στο παιδί να παρατηρεί τα επικοινωνιακά σήματα του πατέρα και να αντιδρά με κατάλληλο τρόπο ώστε να συνεχιστεί το παιχνίδι. Για παράδειγμα, βλέπει ότι το στρίγκλισμα και το γαργάλημα κάνει τον μπαμπά να γελά και να συνεχίζει το παιχνίδι.
Οι ενδείξεις στη συμπεριφορά του πατέρα που δείχνουν ότι το παιχνίδι φτάνει στο τέλος του, συμβάλει στο να μάθει το παιδί να επιστρέφει σε κατάσταση ηρεμίας μετά από τη διέγερση του παιχνιδιού. Έτσι, θα είναι σε θέση να αποκωδικοποιεί τα επικοινωνιακά μηνύματα των άλλων και να καταλαβαίνει πότε η κατάσταση κλιμακώνεται. Μαθαίνει να διαχειρίζεται συναισθήματα όπως ο ενθουσιασμός, η απογοήτευση, ο θυμός. Προετοιμάζεται ώστε να καταφέρει να ρυθμίζει τα συναισθήματά του και να συμπεριφέρεται στις κοινωνικές του σχέσεις ούτε με πολύ νωθρότητα αλλά ούτε και με παρορμητικότητα. Όταν οι μπαμπάδες παίζουν με τα παιδιά, δεν τα διασκεδάζουν μόνο, αλλά συμβάλλουν στην ανάπτυξή τους, προσφέροντάς τους ένα ασφαλές περιβάλλον γεμάτο προκλήσεις που τα βοηθά να μάθουν να αλληλεπιδρούν με τους άλλους.
Ο δεσμός μεταξύ πατέρα και παιδιού ενισχύεται όταν:
1) Ο πατέρας δίνει σημασία στα συναισθήματα του παιδιού και προσπαθεί να βοηθήσει στην επίλυση των προβλημάτων του.
2) Αναγνωρίζει και αποδέχεται όλα τα συναισθήματα τα οποία δεν πρέπει να αγνοούνται.
3) Μοιράζεται τα δικά του συναισθήματα με το παιδί.
4) Παίζει με το παιδί με τέτοιο τρόπο που να το αφήνει να κατευθύνει το παιχνίδι και όχι σε αυστηρό κατευθυντικό ή ανταγωνιστικό κλίμα.
5) Υπάρχει επικοινωνία με το παιδί. Για παράδειγμα, να γνωρίζει ποια είναι τα ενδιαφέροντά του, τι είναι αυτό που το αναστατώνει, ποιοι τρόποι το βοηθούν να κοιμηθεί. Η ενασχόληση με όσα αφορούν το παιδί δίνει το μήνυμα στο ίδιο ότι είναι άξιο της αγάπης των άλλων.
Όταν κάποιος γίνεται γονέας πραγματοποιείται μια μεγάλη αλλαγή στη ζωή του, τον φέρνει αντιμέτωπο με δικά του παιδικά τραύματα και εμπειρίες και ανακαλύπτει πλευρές του εαυτού του που δεν γνώριζε, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει τη δική του ταυτότητα. Μέσα από τη διαδικασία του μεγαλώματος ενός παιδιού δύο διαφορετικοί άνθρωποι καλούνται να επαναπροσδιορίσουν την προσωπικότητά τους σε μία νέα πατρική και μητρική ταυτότητα αντίστοιχα. Δεν υπάρχει τέλειος γονιός και οι όποιες ανασφάλειες και ανησυχίες μπορούν να συζητιούνται ανάμεσα στο ζευγάρι, ώστε μέσα σε ένα κλίμα συνεργασίας και σεβασμού να διαμορφωθεί το ασφαλές πλαίσιο για την ανάπτυξη όλων των μελών της οικογένειας.
Η Ψυχολόγος των Βρεφικών – Παιδικών Σταθμών
Γεωργία Παππά
