Με την έναρξη της σχολικής περιόδου τα παιδιά υπόκεινται σε έναν δύσκολο αποχωρισμό. Πολλές φορές, το πρώτο διάστημα της ένταξης των παιδιών στον παιδικό σταθμό υπάρχει πολύ κλάμα, συναισθηματικές εξάρσεις και έντονη άρνηση για το σχολείο. Είναι μια απαιτητική περίοδος για τα παιδιά που βιώνουν άγχος αποχωρισμού αλλά και για τους γονείς που έρχονται αντιμέτωποι με το δικό τους άγχος και τους φόβους για την νέα αυτή εμπειρία στη ζωή των παιδιών τους.
Από την αρχή της ζωής μας βιώνουμε αποχωρισμούς. Γεννιόμαστε και αφήνουμε την ενδομήτρια ζωή, αποχωριζόμαστε την κοιλιά της μητέρας μας. Ακολουθεί ο αποθηλασμός, ο αποχωρισμός από το στήθος της μητέρας και από το συναισθηματικό κλίμα που δημιουργείται με τον θηλασμό. Την ζεστασιά, το χαμόγελο, το βλέμμα, το κράτημα. Αργότερα, έρχεται ο αποχωρισμός με την έναρξη της σχολικής ζωής, η μετάβαση από τη μία βαθμίδα εκπαίδευσης στην άλλη, οι φιλίες που έρχονται και φεύγουν ανά περιόδους, η στιγμή της αποχώρησης από το πατρικό σπίτι, οι ερωτικές σχέσεις που τελειώνουν, οι δουλειές που αλλάζουμε στη ζωή μας.
Ο τρόπος που ο γονέας σχετίζεται με το παιδί του από τη στιγμή που έρχεται στον κόσμο καθορίζει την ποιότητα του δεσμού ανάμεσά τους. Ο γονέας που είναι διαθέσιμος πρακτικά και συναισθηματικά σε σταθερή βάση, μεγαλώνει ένα παιδί που γνωρίζει ότι όποια στιγμή τον χρειαστεί θα είναι δίπλα του. Βοηθάει το παιδί να αναγνωρίσει και να ρυθμίσει τα συναισθήματά του ώστε να μην κατακλύζεται από αυτά. Διαχωρίζει τα δικά του συναισθήματα και τις δικές του ανάγκες από του παιδιού του. Όταν το παιδί εξελίσσεται διαφοροποιημένο από τον γονέα μπορεί να αντέξει πιο εύκολα τον αποχωρισμό.
Διαμορφώνεται ένας “ασφαλής δεσμός” γονέα - παιδιού που του επιτρέπει να νιώσει εμπιστοσύνη ότι όταν χρειαστεί βοήθεια θα υπάρχει συναισθηματική διαθεσιμότητα από την πλευρά του γονέα. Η εσωτερική ασφάλεια ότι υπάρχουν άνθρωποι να το φροντίσουν στις δύσκολες στιγμές του το βοηθάει να διαχειριστεί λίγο καλύτερα τον αποχωρισμό και το άγχος που φυσιολογικά αισθάνεται.
Τείνουμε να αναπαράγουμε τον δεσμό που είχαμε με τους γονείς μας στον δεσμό που δημιουργούμε με τα παιδιά μας. Αν ο δεσμός που είχαμε ήταν “ανασφαλής” μπορεί να προβάλλουμε και να μεταφέρουμε τα δικά μας άγχη και ανασφάλειες από τα παιδικά μας βιώματα στα παιδιά μας. Είναι πιθανό να καλλιεργήσουμε την εξάρτηση και τον φόβο εμποδίζοντας την αυτονόμηση και τον αποχωρισμό. Συγχωνεύουμε τον εαυτό μας με το παιδί μας το οποίο είναι σαν να εκφράζει το δικό μας άγχος αποχωρισμού.
Δεν μπορούμε να είμαστε συναισθηματικά διαθέσιμοι όταν μας διακατέχει το άγχος, όταν θυμώνουμε και δυσανασχετούμε με το παιδί μας που δεν ανταποκρίνεται όπως θα θέλαμε ή όσο γρήγορα θα θέλαμε στον αποχωρισμό, κάθε είδους. Όταν βιαζόμαστε να προσαρμοστεί στον αποχωρισμό και να σταματήσει το κλάμα δημιουργείται πιο πολύ άγχος και θα αντιδράσει ακόμα πιο έντονα γιατί θα αναζητάει εναγωνίως να το φροντίσουμε. Δε βοηθάει την ώρα που στεναχωριέται να εστιάζουμε στα θετικά μόνο. Ας μείνουμε στο συναίσθημα που μας εκφράζει εκείνη την ώρα. Για παράδειγμα, όταν μας λέει το παιδί μας ότι δε θέλει να πάει σχολείο να μη του πούμε αμέσως “Μα θα περάσεις τέλεια, θα παίξεις με τα πιο ωραία παιχνίδια, θα κάνεις πολλούς φίλους”. Καλύτερα να του πούμε κάτι που θα του δείξει ότι το καταλαβαίνουμε. Αναλόγως με το τι εκφράζει ανταποκρινόμαστε. Φροντίζουμε να είμαστε τρυφεροί. Μια αγκαλιά, ένα χάδι, ένα βλέμμα έχουν μεγάλη δύναμη. Δίνουμε χρόνο να εκφραστεί.
Χρειάζεται την υποστήριξη, την στοργή και την κατανόησή μας, για να μπορέσει να προχωρήσει και να κάνει τα δικά του βήματα μακριά από εμάς. Έτσι θα γίνουμε συμβολικά μια “ασφαλής βάση” για εκείνο που θα του επιτρέπει να γνωρίζει ότι ακόμα και αν δεν είμαστε μαζί του ως φυσική παρουσία, η συναισθηματική μας σχέση συνεχίζει να υφίσταται. Με αυτόν τον τρόπο θα μάθει να σχετίζεται και στην ενήλικη ζωή του. Δε θα υπάρχει ο φόβος της εγκατάλειψης ή της απόρριψης στις διαπροσωπικές σχέσεις του κάθε φορά που θα βρίσκεται μακριά από τον άλλον ή που θα υπάρχει κάποια σύγκρουση.
Επομένως, χρειάζεται να συντονιστούμε συναισθηματικά με το παιδί μας και να προσπαθούμε να αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα από την δική του οπτική γωνία, διαχωρίζοντας τον εαυτό μας από εκείνα. Έτσι μαθαίνει ότι είναι ξεχωριστό άτομο από εμάς και χτίζεται η βάση για την αυτονόμηση και τον ομαλότερο αποχωρισμό σε όλα τα στάδια της ζωής.
Η Ψυχολόγος των Βρεφικών / Παιδικών Σταθμών
Γεωργία Παππά
