Άλλη μία σχολική χρονιά ξεκινάει για τους μικρούς μαθητές του παιδικού σταθμού, οι οποίοι πρόκειται να μεταβούν σε ένα περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα, όπου θα ενεργοποιήσουν τις αισθήσεις τους, θα βιώσουν έντονα συναισθήματα, θα δοκιμάσουν τις δυνατότητές τους στην προσέγγιση άλλων παιδιών με σκοπό να κάνουν φίλους, και θα μάθουν να λειτουργούν με μεγαλύτερη αυτονομία μακριά από την ασφάλεια του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον είναι φυσιολογικό να εμφανιστούν αντιδράσεις που υποδηλώνουν άγχος αποχωρισμού με τα παιδιά να κλαίνε, να ζητάνε επίμονα τη μαμά τους, να αρνούνται να την αποχωριστούν και να μη θέλουν να πάνε στον παιδικό σταθμό.
Από την άλλη, και οι γονείς πολλές φορές δυσκολεύονται να αποχωριστούν τα παιδιά τους, και εκδηλώνουν μεγάλο άγχος στην αρχή της σχολικής χρονιάς, σχετικά με το πώς τα ίδια θα προσαρμοστούν, αν θα καταφέρουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του παιδικού σταθμού, και πώς θα αντιδράσουν στον αποχωρισμό. Παρόλο που πρόκειται για μια αναμενόμενη και φυσιολογική συμπεριφορά του παιδιού, που δείχνει τον συναισθηματικό δεσμό μητέρας– παιδιού, ο αποχωρισμός με έντονο κλάμα προκαλεί αναστάτωση και δημιουργεί πολλές ενοχές στη μητέρα.
Ο τρόπος που αντιμετωπίζει η μητέρα τον αποχωρισμό της από το παιδί επηρεάζει τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού και την ομαλή προσαρμογή του στον παιδικό σταθμό. Όταν η μητέρα δεν είναι έτοιμη να αποχωριστεί το παιδί της, δεν μπορεί εκείνο να νιώσει έτοιμο για την είσοδό του στον παιδικό σταθμό.
Συνήθως, οι γονείς που δυσκολεύονται πιο πολύ στον αποχωρισμό λειτουργούν υπερπροστατευτικά απέναντι στο παιδί, δεν δείχνουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του, δεν το αφήνουν να πάρει πρωτοβουλίες, φοβούνται πολύ ότι μπορεί να του συμβεί κάτι αλλά και το ενδεχόμενο εκείνο να βιώσει αρνητικά συναισθήματα. Το παιδί μαθαίνει να μην εμπιστεύεται τον εαυτό του, κουβαλάει τους φόβους και τις ανασφάλειες των γονέων του, μένει πιο πολύ προσκολλημένο πάνω τους, και παρεμποδίζεται η διαδικασία αυτονόμησής του. Έτσι, τα συμπτώματα του άγχους του γίνονται πιο έντονα, διαρκούν περισσότερο και παρατείνεται η δυσκολία στην προσαρμογή.
Χρειάζεται να ενδυναμώσουμε το παιδί με σκοπό, όχι να εξαλείψουμε το κλάμα και το άγχος του, αλλά για να το βοηθήσουμε να εσωτερικεύσει μία αίσθηση ασφάλειας που θα του επιτρέπει να προσαρμόζεται λίγο πιο έυκολα όταν βρεθεί μόνο του σε άγνωστα περιβάλλοντα.
Είναι σημαντικό το παιδί να έχει εκτεθεί σε μικρούς αποχωρισμούς από τη μητέρα. Η μητέρα θα ενημερώνει το παιδί για την απουσία της, θα το αποχαιρετά στοργικά και δε θα φεύγει κρυφά, προκειμένου να μη νιώθει το παιδί εγκατάλειψη και ανασφάλεια κάθε φορά που η μητέρα του θα λείπει. Οι μικροί αποχωρισμοί βοηθούν και την ίδια τη μητέρα να αρχίσει να εμπιστεύεται τη φροντίδα του παιδιού σε άλλα πρόσωπα, και να αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να είναι ασφαλές ακόμη και στην απουσία της, γεγονός που βοηθά στη μείωση του άγχους της.
Ο αποχωρισμός του παιδιού από τη μητέρα είναι ευκολότερος στην περίπτωση που αυτό έχει συνηθίσει από μικρό να έρχεται σε επαφή με νέα πρόσωπα και μέρη. Αντίθετα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα “αποστειρωμένο” περιβάλλον είναι περισσότερο πιθανό να εκδηλώνει φοβικές αντιδράσεις σε κάθετι νέο και άγνωστο, όπως το σχολείο.
Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό όσον αφορά στις αντιδράσεις αποχωρισμού και στον χρόνο που χρειάζεται για να προσαρμοστεί. Γι' αυτό δείχνουμε κατανόηση και δεν το συγκρίνουμε με άλλα παιδιά που μπορεί να έχουν προσαρμοστεί γρηγορότερα, γιατί θα αυξήσουμε το άγχος του.
Ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματά μας, παρατηρούμε πώς τα εκφράζουμε, και πώς μπορεί να επηρεάζουν το παιδί. Χρειάζεται υπομονή τον πρώτο αυτόν καιρό της προσαρμογής, ζεστασιά και αποδοχή απέναντι στα συναισθήματα των παιδιών, γιατί μόνο αν καλυφθούν οι ανάγκες τους για συναισθηματική υποστήριξη θα μπορέσουν να περάσουν ικανοποιητικά το στάδιο του άγχους αποχωρισμού. Ενθαρρύνουμε την αυτενέργεια των παιδιών, δείχνουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους και τα αφήνουμε να εξερευνούν ελεύθερα το περιβάλλον.
Τα παιδιά είναι για να “πετάνε” μακριά, δώστε τους “φτερά” να πετάξουν!
Καλή σχολική χρονιά!
Η Ψυχολόγος των Παιδικών Σταθμών
Γεωργία Παππά
