Συχνά οι γονείς ρωτούν ποιά παιχνίδια μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να βοηθήσουν τη γλωσσική και γνωστική ανάπτυξη των παιδιών τους. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι μικροί μας φίλοι μαθαίνουν μέσω της πράξης. Μέσα από το παιχνίδι τα παιδιά αναπτύσσουν όλες τις λειτουργίες που συμβάλλουν στην ψυχοκινητική τους εξέλιξη (δηλαδή την ανάπτυξη της κίνησης, του λόγου, της ακοής, της όρασης, της κοινωνικής συμπεριφοράς κ.τ.λ.).
Σχεδόν, όλα τα παιχνίδια μπορούν να βοηθήσουν στην ενίσχυση αυτών των δεξιοτήτων. Ωστόσο, κανένα παιχνίδι από μόνο του δεν είναι αρκετό για να αναπτύξει το παιδί τον προφορικό λόγο. Αν δώσετε σ’ ένα νήπιο ένα παζλ με ζώα, το πιθανότερο είναι να φτιάξει το παζλ αλλά τα ζώα δε θα τα μάθει ως δια μαγείας! Ο ρόλος των γονιών στο παιχνίδι είναι σημαντικός, καθώς είναι εκείνοι που θα καθίσουν με το παιδί και θα του μεταδώσουν όλα εκείνα τα γλωσσικά στοιχεία που θα χρειαστεί για την ανάπτυξη της ομιλίας του.
Είναι γνωστό πως για να μιλήσει ένα παιδί πρέπει πρώτα να αναπτυχθεί η κατανόηση και η αντίληψη. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει πρώτα να αναπτυχθούν οι προγλωσσικές δεξιότητες της βλεμματικής επαφής, της συγκέντρωσης-προσοχής, της μίμησης και της εναλλαγής της σειράς.
Για να δούμε λοιπόν πως ορισμένα παιχνίδια που βρίσκονται σε κάθε σπίτι με παιδιά μπορούν να βοηθήσουν στην ενισχυση των γλωσσικών, γνωστικών και κινητικών δεξιοτήτων.
Τα παιχνίδια κούνιας, τα παπλώματα-γυμναστήρια και τα παιχνίδια που παράγουν ήχους είναι παιχνίδια που στην ηλικία από 0 έως 12 μηνών ενισχύουν τη βλεμματική επαφή, την προσοχή και τη μίμηση. Το μωρό αντιδρά στους ήχους που παράγει το παιχνίδι, τους εντοπίζει και τους μιμείται. Αρχίζει να χρησιμοποιεί τις χειρονομίες για να δείξει το παιχνίδι που θέλει και με αυτό το τρόπο ξεκινά η μη λεκτική επικοινωνία με τους οικείους του.
Ο καθρέφτης, οι κύβοι που μπαίνει ο ένας πάνω στον άλλον και ο κύβος που βάζουμε μέσα τα σχήματα, είναι μερικά από τα παιχνίδια που στην ηλικία 12 με 24 μηνών είναι τα κατάλληλα καθώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη της βλεμματικής επαφής, της συγκέντρωσης, της προσοχής, της εναλλαγής της σειράς, του οπτικοκινητικού συντονισμού (ταιριάζω το σχήμα με το κατάλληλο σημείο στον κύβο, βρίσκω το κατάλληλο μέγεθος για να φτιάξω ένα πύργο). Ακόμη, παίζοντας το μωρό με αυτά τα παιχνίδια και ακούγοντας μας να τα περιγράφουμε (χρώματα, σχήματα, ονομασίες αντικειμένων) ενισχύονται και οι γλωσσικές του δεξιότητες καθώς δίνουμε στο παιδί το λεξιλόγιο που θα χρειαστεί για να επικοινωνήσει όταν θα είναι έτοιμο.
Στην ηλικία των 2 με 4 ετών το παιχνίδι εμπλουτίζεται και η φαντασία των παιδιών τα οδηγεί σε πιο δημιουργικό παιχνίδι και σε αναζήτηση της αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον τους (τα παιδιά επιζητούν να παίξουν με άλλα παιδιά ή να παίξουν με τους γονείς τους).
Η κούκλα μωρό και οι κούκλες είναι παιχνίδια που μπορεί να βοηθήσουν στη μάθηση των μερών του σώματος, των ρούχων, των χρωμάτων, των χωρικών εννοιών (πάνω στο κρεβάτι, μέσα στο καρότσι, κάτω απο την κουβέρτα), των ρημάτων (κοιμάται, τρώει, πίνει, κλαίει, κρυώνει, κτλ), των συναισθημάτων (χαρούμενο, λυπημένο, κτλ). Εξηγώντας στο παιδί τι κάνουμε με το κάθε ένα αντικείμενο και δείχνοντας του πως τα χρησιμοποιούμε ενισχύουμε το συμβολικό παιχνίδι. Ο λόγος του παιδιού θα αρχίσει να εμπλουτίζεται με φυσικό τρόπο και το λεξιλόγιο του θα ενισχυθεί παίζοντας.
Τα ενσφηνώματα και τα παζλ ενισχύουν εκτός από τη γλωσσική ανάπτυξη (λεξιλόγιο, τον διάλογο μέσα από ερωτήσεις - απαντήσεις «Τι μεταφέρει το φορτηγό;», «τι τρώει το πρόβατο;» «τι ήχους κάνουν τα ζωάκια;» «πού ζει το λιοντάρι;») και την συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη. Τα συγκεκριμένα παιχνίδια δίνουν τη δυνατότητα τα παιδιά να μάθουν με το πιο διασκεδαστικό τρόπο.
Επίσης, στην ηλικία αυτή παιχνίδια όπως η φάρμα, το κουκλόσπιτο, το καρότσι του supermarket, τα εργαλεία, τα κουζινικά, το γκαράζ, το πειρατικό πλοίο, τα παιχνίδια ρόλων (μανάβης, γιατρός, δάσκαλος, κ.α.) είναι παιχνίδια με τα οποία μπορείτε να διδάξετε στο παιδί λεξιλόγιο. Εκτός από το λεξιλόγιο, μπορείτε να του διδάξετε τις έννοιες μεγέθους (μεγάλο, μεσαίο, μικρό), τις έννοιες σειράς (πρώτα, μετά, στο τέλος), ποσοτικές έννοιες (λίγα-πολλά, άδειο-γεμάτο), χωρικές έννοιες (πάνω-κάτω, μέσα-έξω), επίθετα, αντίθετα, χρώματα, σχήματα, ρήματα, κατανόηση και εκτέλεση εντολών (τάισε τις κότες, βάλε στο καλάθι τα λαχανικά), ενισχύεται η επικοινώνια και εξασκείτε η δεξιότητα του διαλόγου με ερωτήσεις- απαντήσεις (γιατί αγόρασες γάλα από το supermarket;). Παράλληλα, με τις γλωσσικές δεξιότητες αναπτύσσονται και οι κοινωνικές, καθώς το παιδί ανταλλάσει πληροφορίες, διατηρεί το θέμα της συζήτησης, διηγείται γεγονότα με τη χρονολογική τους σειρά, περιμένει την σείρα του για να εκφράσει τις σκέψεις του και μιμείται συμπεριφορές ανάλογα με το ρόλο του στο παιχνίδι.
Ακόμη, ένα παιχνίδι που δεν λείπει από κανένα σπίτι είναι τα τουβλάκια και τα lego. Κατά τη διάρκεια ενός τέτοιου παιχνιδιού τα παιδιά πρέπει να αλληλεπιδράσουν με τους συμπαίκτες ή με τους γονείς τους, ενισχύεται η δεξιότητα επίλυσης προβλημάτων (ποιά τουβλάκια ταιριάζουν μεταξύ τους, συνδυασμός των κομματιών για τη δημιουργία μια κατάσκευής), εξασκείται ο κινητικός συντονισμός ματιού-χεριού και προάγεται η κατανόηση εντολών (βάλε το πράσινο τουβλάκι πάνω στο κόκκινο, μάζεψε τους κύβους).
Τέλος, ένα ακόμη αγαπημένο παιχνίδι που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σε διάφορα μεγέθη και με διάφορες υφές (υφασμάτινες, πλαστικές) είναι η μπάλα. Όσο κι αν φαίνονται απλά τα παιχνίδια με μπάλα, ωστόσο, μπορεί να βοηθήσουν στη κινητική ανάπτυξη. Ενισχύουν τη μυϊκή δύναμη, την ευκαμψία των αρθρώσεων, την ισορροπία και την ακρίβεια των κινήσεων. Το παιδί ακολουθεί τους κανόνες, τις οδηγίες και μαθαίνει να συνεργάζεται για να παίξει. Όταν τα παιδιά ξεκινούν να αληλλεπιδρούν με τους οικείους τους ,τότε γίνεται και το πρώτο βήμα για την κατάκτηση και ανάπτυξη των γλωσσικών, κοινωνικών και κινητικών δεξιοτήτων.
Τα παιχνίδια είναι δημιουργικά, επιμορφωτικά και τόσο καλό σχεδιασμένα ώστε να προσφέρουν στα παιδιά το μεγαλύτερο κέρδος με τον πιο ευχάριστο τρόπο. Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε, πόσο σημαντικός είναι και ο ρόλος των γονιών σε αυτή τη προσπάθεια. Οι γονείς είναι αυτοί που θα δώσουν το λεξιλόγιο και θα δημιουργήσουν ευκαιρίες για αληλλεπίδραση που τόσο σημαντικά είναι για την ανάπτυξη και παραγωγή του λόγου.
Η ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ
ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ–ΒΡΕΦΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
ΜΟΥΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ
