Διαπιστώνεται συχνά μια καθυστέρηση στον τομέα της διατροφικής ανάπτυξης των βρεφών και των νηπίων. Πολλοί γονείς παραπονιούνται πως το τρίχρονο παιδάκι τους “δεν τρώει τίποτα” ή “ότι τρώει με το ζόρι”. Υπάρχουν μωρά που δεν έχουν αφεθεί να παίξουν με καινούργιες τροφές, με ποικίλες γεύσεις, με διαφορετικές υφές, με ποικίλα χρώματα και σχήματα, μωρά που στηρίζουν την διατροφή τους σε μεγάλο ποσοστό στο γάλα στην ηλικία των δώδεκα μηνών ή που τρώνε αλεσμένα τρόφιμα στην ηλικία των τριών ετών. Το γεγονός αυτό φανερώνει ότι το φαγητό των νηπίων, παρότι συνιστά συχνά κύρια πηγή άγχους για τους γονείς, αποτελεί συνάμα τον πιο άγνωστο, παραμελημένο, παρεξηγημένο τομέα ψυχοκινητικής ανάπτυξης του μικρού μας παιδιού.
Σε άλλους τομείς ανάπτυξης, π.χ στο κινητικό, πασχίζουμε και κάνουμε το παν για να βοηθήσουμε σωστά το παιδί, του αγοράζουμε κατάλληλα παιχνίδια και φροντίζουμε να πηγαίνουμε συχνά στη παιδική χαρά κλπ. Στον τομέα ''φαγητό'' αγχωνόμαστε πολύ, συνήθως όμως για λάθος λόγους. Ανησυχούμε γιατί το μικρό μας δεν άδειασε όλο του το πιάτο, ενώ θα έπρεπε το κύριο μέλημά μας να είναι η ωρίμανση και η ανεξαρτητοποίηση του παιδιού μας κατα τη διαδικασία του φαγητού, σε βάθος χρόνου. Να μη φτάνουμε στον παιδικό σταθμό με το τρίχρονο μικρό μας να ανοίγει απλά το στόμα του για να δεχτεί παθητικά κουταλιές αλεσμένης τροφής, για να καταλάβουμε ότι υπάρχει πρόβλημα στη διατροφική του ανάπτυξη. Να συνειδητοποιήσουμε πως η διατροφή απαιτεί δεξιότητες, οι οποίες καλλιεργούνται και κατακτώνται από το παιδί από νωρίς, υπό την καθοδήγηση και την ενεργό ενθάρρυνση των γονιών, όπως γίνεται και με κάθε άλλη δεξιότητα που ένα μικρό παιδί κατακτά.
Καθώς το παιδί μεγαλώνει, είναι καλό να εντάσσεται σταδιακά στερεά τροφή στη διατροφή του. Οι διαφορετικές υφές ενεργοποιούν διαφορετικές κινητικές δεξιότητες, κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό και για την ανάπτυξη της ομιλίας. Για παράδειγμα, το πολτοποιημένο φαγητό ενεργοποιεί τη διαδικασία της μάσησης, εξασκώντας έτσι τη γλώσσα η οποία χρησιμοποιείται για την παραγωγή πολλών ήχων (π.χ. /τ/, /ντ/, /λ/, /κ/ και /γκ/), καθώς και την ανάπτυξη της ομιλίας. Η στερεά τροφή συμβάλλει στην ανάπτυξη και την ενδυνάμωση του σαγονιού, αλλά και των μυών των χειλιών και της γλώσσας, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του λόγου. Επίσης, τα χείλη συγκρατούν το φαγητό στο στόμα και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των ήχων /μ/, /π/ και /μπ/.
Η καθυστέρηση στη μάσηση μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη των μυών που σχετίζονται με αυτήν, κάτι που αργότερα υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επηρεάσει την ομιλία του παιδιού. Στην πραγματικότητα, η μετάβαση από τα αλεσμένα στα σχηματισμένα τρόφιμα είναι αναγκαίο αναπτυξιακό στάδιο και πρέπει να ενθαρρύνεται από τον γονιό, τηρώντας βασικές προφυλάξεις, σε συγκεκριμένη ηλικία, αυτή των 8 με 18 μηνών.
Σε ηλικία 7 με 9 μηνών η στερεά τροφή πρέπει να έχει ενταχθεί πλήρως στη διατροφή του παιδιού, σε μαλακή ή σε πολτοποιημένη μορφή. Το ίδιο και οι καλά μαγειρεμένες τροφές ή οι μαλακές τροφές που τρώγονται με τα χέρια (μαγειρεμένα λαχανικά, μπανάνα,ψωμί). Με τον σωστό συντονισμό ματιών-χεριών, το μωρό θα αρχίσει να προσπαθεί να τρώει μόνο του είτε με τα χέρια, είτε χρησιμοποιώντας κουτάλι. Οι τροφές που τρώγονται με τα χέρια είναι πιο αποτελεσματικές από τις πολτοποιημένες, με την έννοια ότι απαιτούν μάσηση και επομένως, συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των μυών του στόματος.
Στην ηλικία περίπου των 12 μηνών η στερεά τροφή δεν χρειάζεται πλέον να είναι πολύ ψιλοκομμένη και είναι καλό να ενταχθούν περισσότερα φαγητά που τρώγονται με τα χέρια. Τα μωρά σε αυτό το στάδιο, είναι πιο ανεξάρτητα στο φαγητό και μπορούν να το μασήσουν καλά, διαχωρίζοντας τι πρέπει να μασήσουν και τι μπορούν να καταπιούν. Οι μύες των χειλιών έχουν δυναμώσει και μπορούν να συγκρατήσουν περισσότερα φαγητά και υγρά στο στόμα.
Από το πρώτο έτος και μετά τα παιδιά αρχίζουν και καταναλώνουν αρκετά από τα φαγητά που τρώει και η υπόλοιπη οικογένεια. Η τροφή πλεον δίνεται στο παιδί σε μικρά κομμάτια και σε αυτή την ηλικία, αρχίζουν να αναπτύσσουν την περιστροφική κίνηση μάσησης και το σαγόνι τους γίνεται πιο σταθερό, κάτι που διευκολύνει τις κινήσεις της γλώσσας. Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν, οι κινητικές τους δεξιότητες συνεχίζουν να αναπτύσσονται και αποκτούν καλύτερο έλεγχο του στόματός τους. Πρόκειται για μία εξελισσόμενη διαδικασία που ευνοεί και την ανάπτυξη της ομιλίας.
Η ένταξη των στερεών τροφών στη διατροφή των παιδιών δεν είναι σημαντική μόνο για τη μάσηση, αλλά και για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που ενισχύουν την παραγωγή του λόγου. Ωστόσο, οι γονείς οφείλουν να αφουγκράζονται τις ανάγκες των παιδιών, να ενισχύουν τις προσπάθειες για μάσηση και για ανεξαρτοποίηση στη διαδικασία του φαγητού. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε σε αυτή μας την προσπάθεια ότι κάθε παιδί έχει το δικό του αναπτυξιακό ρυθμό και πρέπει να ακολουθούμε το ρυθμό αυτό και τα σημάδια ωριμότητας που μας δείχνει.
Η ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΚΩΝ-ΒΡΕΦΙΚΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ
ΜΟΥΡΚΟΓΙΑΝΝΗ ΣΠΥΡΙΔΟΥΛΑ
